Διαβατήρια ευετηρικά δρώμενα

Τα λαϊκά δρώμενα που πραγματοποιούνται στον κύκλο του χρόνου (rituals) αποτελούν προσφιλές θέμα μελέτης και ερμηνείας τόσο στη διεθνή και ευρωπαϊκή όσο και στην ελληνική λαογραφική και ανθρωπολογική προσέγγιση με αποτέλεσμα να έχουμε μια πλούσια και σημαντική βιβλιογραφία. Τα λαϊκά δρώμενα συνιστούν δομικό στοιχείο της κάθε κοινότητας ή πολιτισμικής ομάδας καθώς, μαζί με τα πανηγύρια, εκφράζουν τη συλλογικότητα και το αίσθημα της κοινής ταυτότητας και του «κοινώς ανήκειν». Πρόκειται για ένα σύνθετο σύνολο στοιχείων, για «πολυμορφικές» λαϊκές εκδηλώσεις, που αποτελούνται από μουσική, χορό, τραγούδι, θεατρικό λόγο, ενδυματολογικούς κώδικες και συνδέονται στενά με το λαϊκό θέατρο.
Τόσο τα ευετηρικά δρώμενα όσο και τα καρναβάλια παραπέμπουν σε «κάποιες πανάρχαιες, προχριστιανικές, αγροτικές τελετουργίες, σαν εκείνες που ονομάζονταν “διονυσιακές” στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, μα που τις συναντούμε με ποικίλα ονόματα σε πολλούς ακόμα τόπους και σε όλους τους καιρούς», όπως σημειώνει ο Γ. Κιουρτσάκης. Οι απαρχές τους εδράζονται στην αγωνία των ανθρώπων για τη ζωή και τον θάνατο, τον χρόνο και τον κόσμο, την αναγέννηση της φύσης και τις οριακές και μεταβατικές στιγμές, την ομαλή μετάβαση από το παλιό στο νέο, την πίστη για την πρόκληση του καλού και την αποτροπή του κακού, για τη διασφάλιση των αναγκαίων για την επιβίωση και τη διαβίωση του κοινωνικού συνόλου. Στα δρώμενα και στο καρναβάλι αναπαρίστανται διαβατήριες τελετές από τον κύκλο της ζωής, όπως η γέννα, ο γάμος και ο θάνατος, που σχετίζονται με το σώμα και την ποικίλη και ιδιόμορφη αντίληψη για τις μεταμορφώσεις του και σηματοδοτούν τη μετάβαση σε ένα νέο κόσμο, σε μια νέα κατάσταση. Όλα αυτά επιτελούνται με ανατρεπτικό λόγο και πράξεις, με τη διακωμώδηση καθημερινών εθιμοτυπικών πράξεων και γεγονότων, την ανατροπή των συνηθειών και της καθεστυκυΐας τάξης, τον χλευασμό των θεσμικών και εξουσιαστικών ρόλων που προκαλούν το γέλιο των συμμετεχόντων και «οδηγούν σε μια γιορταστική αίσθηση του κόσμου» κατά τον Μ. Μπαχτίν.

Η έρευνα των λαϊκών δρωμένων κινείται σε δύο άξονες: αυτόν της διαχρονίας με την αναζήτηση των απαρχών των λαϊκών δρωμένων, οι οποίες στην Ελλάδα συνδέονται με τη λατρεία του Διονύσου και τη μελέτη τους στο νεότερο παρελθόν και αυτόν της συγχρονίας που τοποθετείται στη μεταπολεμική περίοδο και αφορά ζητήματα προσέγγισης και αξιοποίησης των λαϊκών δρωμένων σε κοινωνίες που έχουν υποστεί αλλαγές και μετασχηματισμούς. Μέσα από τη μελέτη των λαϊκών δρωμένων αναδείχθηκαν θεωρητικά ερμηνευτικά ζητήματα αναβίωσης, επιβίωσης, αναπαραστάσεων, επιτελέσεων και φολκλορισμού παρελθοντικών μορφών των λαϊκών δρωμένων στη σύγχρονη εποχή, όσο και ζητήματα καταγραφής με σύγχρονα τεχνικά μέσα και διαχείρισής τους ως πολιτισμικά αγαθά. […]

Ο ανά χείρας τόμος προέκυψε ως ανάγκη, ύστερα από 15 χρόνια, να ξανασυζητηθούν από ειδικούς επιστήμονες ζητήματα που αφορούν τα λαϊκά ευετηρικά δρώμενα υπό τους σύγχρονους θεωρητικούς προβληματισμούς. […] (Από την εισαγωγή της συγγραφέως)